Duurzaam in Groot Composiet

Zomer 2009 is in Nederland een bommetje gevallen. Het tijdschrift Product publiceerde in Juli een LCA onderzoek naar alternatieve materialen om een brug van te bouwen. Het ging om een 12 meter lange verkeersbrug in composiet, gemaakt door Fibercore. In de studie werden alternatieve materialen, staal, beton, glasvezel en carbon composiet voor die brug met elkaar vergeleken op hun ecologische footprint. Copie van het artikel uit Product is hier. Zie ook de vorige blog hieronder voor uitleg over footprint en duurzaamheid. Wat is hier aan de hand?

1. Dit vergelijkend onderzoek is belangrijk omdat er vele honderden bruggen in Nederland vervangen moeten worden. Nederland wordt er beter van als hiervoor een goed en duurzaam alternatief wordt gebruikt. De Rijksoverheid probeert 100% duurzaam in te kopen.
2. Dit is ook een belangrijk onderzoek omdat bedrijven die traditioneel deze bruggen in beton en staal mochten leveren hierdoor pijnlijk buiten spel komen te staan.
3. Dit is een belangrijk onderzoek omdat er behalve bruggen nog veel meer grote constructies zijn die traditioneel in beton en staal worden uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan gevels van composiet, grote schepen van composiet en zelfs grote constructies van composiet.

Oh-ja, de uitslag van het onderzoek! De glasvezel composiet brug kwam met grote voorsprong als duurzaamste alternatief uit de bus. Bommetje staat op scherp. Doorslaggevend was het verschil in de hoeveelheid benodigde energie voor de bouwmaterialen. Met duurzaamheid als inkoop eis is het speelveld plots gekanteld. Sinds 2010 moet de rijksoverheid 100%, gemeentes 75%, provincie en waterschappen 50% duurzaam inkopen.

Hiernaast een grafiek uit een eerder, vergelijkbaar onderzoek van dr. R. Daniel van Rijkswaterstaat dat de verschillen in energie ook goed weergeeft. Een link naar zijn artikel is hier te vinden en ook in de rechter kantlijn van deze blog.
De bom is eigenlijk nog maar net ingeslagen, de werkelijke schade voor de beton en staal sector is nog niet echt doorgedrongen. Wat zou nu voor de staal en beton sector het beste verweer kunnen zijn? Onduidelijkheid creëren is eigenlijk genoeg om enige jaren tijdswinst te boeken. Er wordt intussen een vervolg LCA onderzoek gedaan. Voor de tabaksindustrie heeft die aanpak decennia lang goed gewerkt. Pas in 1998 erkende de eerste CEO uit die sector dat roken slecht voor de gezondheid was. Tot die tijd kon en werd elk onderzoek dat negatief was voor tabak juridisch aangevochten.
Ik denk dat net als met tabak het nog jaren zal duren voordat composiet officieel erkend duurzamer is dan beton en staal voor een aantal grote constructies. Intussen weten jij en ik, net als met tabak, wel beter.

Duurzaamheid, carbon footprint, LCA, C2C

Hoeveel blog ruimte is er nodig om enkele begrippen rondom duurzaamheid toe te lichten?

Duurzaam betekent dat een activiteit, bedrijf e.d. tot in de lengte der dagen kan voortbestaan. Voorraden raken niet uitgeput. Het bedrijf wordt niet in haar voortbestaan bedreigd door klanten, belangengroepen e.d. Het gaat om, ook op lange termijn, succesvol blijven voortbestaan.

Een van de voorwaarden voor duurzaamheid is dat de wereld niet meer (grondstof, biodiversiteit) verbruikt dan dat er tegelijkertijd wordt aangevuld. De zogenaamde ecologische footprint kan beter niet groter zijn dan één aardbol, want meer aardbollen zijn niet binnen bereik. Sinds 1990 hebben we als mensheid meer dan een aardbol nodig om op de huidige manier door te leven. Met het stijgen van de welvaart is dat intussen ongeveer 1,3 aardbol geworden, als de hele wereld zou leven als Nederland zouden er ongeveer 4 aardbollen nodig zijn. Het CO2 aandeel in de ecologische footprint is ongeveer 50%. Als een land meer CO2 uitstoot dan het kan absorberen, met bijvoorbeeld haar bossen, is de CO2 footprint te groot, niet eeuwig vol te houden en dus niet duurzaam.  Overheden spreken met elkaar af om hun CO2 footprint (lees eigenlijk, de verschillende broeikas gassen) terug te dringen om schade door opwarming van de aarde te beperken (Kyoto en Kopenhagen afspraken). Een CO2 footprint van een product is meestal vrij makkelijk (grof) te berekenen aan de hand van het verbruik van fossiele brandstoffen. Aan de hand van de CO2 footprint van een product kan een slimmere materiaalkeuze worden gemaakt. Bijvoorbeeld voor een brug kan staal, beton, of composiet als alternatief worden vergeleken. Andere zaken om te betrekken bij een nauwkeuriger berekening zijn bijvoorbeeld onderhoud, logistiek, levensduur, afbreken en recyclen.
De Life Cycle Assesment (LCA) is een manier om te bepalen wat de ecologische gevolgen zijn van een product over de hele levens cyclus, van wieg tot het graf. Hoezo graf? Waardevolle grondstoffen wil je gewoon weer opnieuw in nieuwe producten kunnen gebruiken in plaats van ze kwijt te raken in een vuilverbranding. Deze benadering wordt Cradle 2 Cradle genoemd. Bij C2C wordt juist kritisch gekeken naar mogelijkheden tot hoogwaardig recyclen (up-cyclen) en hoe meer er van een product verkocht wordt hoe beter dat voor de wereld zou moeten zijn! Om goed te kunnen recyclen moet het product weer goed gescheiden kunnen worden in de gewenste grondstoffen. Bij veel composieten die bestaan uit vezels en hars is dat scheiden nog niet goed mogelijk. Hier wordt hard aan gewerkt.

Toch nog even de vraag, waarom moet er aandacht zijn voor duurzaamheid? Waarom zouden natuurlijke voorraden/rijkdommen met toekomstige generaties moeten worden gedeeld? Rijkdommen worden nu binnen de huidige generatie ook maar heel beperkt gedeeld (veel verder delen dan binnen een land gaat het niet, kijk maar hoe we gebruik maken van goedkope arbeidskrachten). Als het op is, is het feest over en gaat het licht uit. Voor een deel van de wereld is het licht al uit.
 Toen in de jaren 50 gas onder Groningen werd ontdekt heerste de visie dat de wereld binnen afzienbare tijd zou overschakelen op kernenergie. De gigantische gasvoorraad zou dus op termijn waardeloos worden. Beter, zo dacht men, was het om die voorraad snel te gelde te maken. Ik vermoed dat om die reden in bijzonder korte tijd over heel Nederland (in tegenstelling tot de omliggende landen) een aardgas netwerk is aangelegd, en dat er in de woningbouw lange tijd weinig is gedaan om huizen enigszins tocht-dicht te bouwen (ook in tegenstelling tot omliggende landen). Waarom zou je die gasvoorraad voor latere generaties in de grond laten zitten was toen de gedachte? Zo ook de vraag, waarom je ernaar zou moeten streven om de voorraden en biodiversiteit van deze wereld eindeloos te kunnen hergebruiken? Bas Haring, hoogleraar filosofie heeft hier een interessant essay over geschreven. Zie interview milieudefensie en zijn essay "Het aquarium van Walter Huijsmans".
Anderzijds, er naar streven het feest eeuwig door te laten gaan is zeker niet verkeerd. Die zekerheid heb je in ieder geval, dus laten we het daar voorlopig toch maar bij houden.